İnsanlar arasındaki mevcut ilişkileri iş birliğine dönüştürmek Kur'an'ın hedeflerinden biridir. Nasıl ki, herhangi bir bitkinin yaşamı; havanın, suyun, güneşin ve toprağın elbirliği ile iş tutmalarına bağlı ise; insana hayat veren değerlerin üretilebilmesi de toplumu oluşturan fertlerin uyumlu ve anlamlı iş birliğine bağlıdır.

Toplum içinde yaşasa da anlam ve değerden yoksun birey, beden üzerindeki virüs gibidir. Değer üretemeyen ve hayatı anlamlandıramayan toplum ise hepten ölü beden gibidir. Oysa Kur'an, fertleri değer üretmeğe, ilişkileririni değerler üzerinden sürdürmeye yönlendirerek anlamlı toplum kurmayı hedefler.

Şöyle ki; Yaratıcıya verilen kulluk sözünü bozmadan ve korunması emredilen bağları (akrabalık, komşuluk gibi beşeri ve ahlaki ilişkileri) koparmadan yol almak, değer üzerinden gitmeyi ifade eder. Ana babaya, yetimlere, yoksullara, komşuya, arkadaşa, yolcuya yapılan iyilik, ilişkilerin anlam üzerinden sürdürüldüğünü ifade eder.

Meşru ticari yolların dışına çıkarak iktisadi alanda haksızlık yapılmaması, yalan sözden kaçınılması, verilen söze ve yapılan sözleşmelere uyulması, darlık içinde olan borçluya mühlet verilmesi ve gerektiğinde hepten affedilmesi, kusurların örtülmesi, arkadan çekiştirilmemesi, alay edilmemesi Kur'an'ın başlıca ilkeleridir.

Ayrıca iyilik ve takvada yardımlaşma, günah ve düşmanlık üzere yardımlaşmama, insani ilişkilerin ve arzu edilen toplumun temel düsturu olarak ortaya konmaktadır.

Kur'an'ın değer üreten örnek toplum modeli, ancak fertlerin uyumu ve işbirliği sonucunda ortaya çıkacaktır. Böyle bir toplumun inşasının ipuçlarını veren Kur'an'ın anahar terimlerinden ikisi üzerinde durmak yerinde olacaktır. Bunlardan biri "tayyib" diğeri ise "hasene" dir. "Hangi alanlarda en iyi olanı yaparak ideal tolum oluşturabiliriz?" sorusnun cevabını bu terimlerin geçtiği ayetler üzerinden aramak gerekir.

Kur'an'daki bu iki terim ile oluşturulan tamlamaları şöyle sıralayabiliriz:

Tayyibe
1. Hayırlı nesil (Zürriyyeten dayyibe)
2. Yaşanabilir temiz çevre (mesakine dayyibe)
3. Temiz hava (rîhin dayyibe)
4. Güvenli iletişim (kelimetin dayyibe)
4. Sağlıklı gıda (şeceratin dayyibe)
5. Temiz toplum (hayâtün dayyibe)
6. Sağlıklı etkili iletişim (tahiyyaten dayyibe)
7. Güvenli bina/düzenli yerleşim (mesakine dayyibe)

Hasene
1. Dünya-Ahiret dengesi (fi'd-dünya haseneten ve fi'l-âhireti hasene)
2. İktisadi alanda karşılık beklemeden dayanışma (karzan hasene)
3. Hüsn-ü kabulle karşılama (Bikabulin hasenin)
4. Güzel bir şekilde yetiştirme (nebaten hasene)
5. Güzel işlere aracılık ve öncülük yapma (şefaaten hasene)
6. Emeği karşılıksız bırakmama (ecran hasene)
7. Güzel bir sınama (belaen hasene)
8. Refah düzeyi yüksek yaşam (mete'an hasene)
9. Sağlıklı temiz rızık (rızkan hasene)
10. Etkili iletişim, faydalı nasihat (mev'izaten hasene)
11. Güzel vaadde bulunma (va'den hasene)
12. İyi model, (üsveten hasene)

Görüldüğü gibi Kur'an'ın oluşturmak istediği toplum, ancak bu ilkeler üzerine kurulabilir. Evrensel değerleri ifade eden bu eskimez ilkelerden mahrum toplumlar değer üretmekten yoksun toplumlardır.

Yaşadığımız toplumun kalitesini yukarıda sıralanan terimler üzerinden tespit edebiliriz. Böyle bir toplumun inşasında her fert bulunduğu konum ve sahip olduğu imkân oranında sorumludur.

Aynı zamanda toplum, inandım diyen müminin bu iddiasını ispat için önemli bir laboratuvardır. Bu laboratuvarda çalışmak kolay değil, oldukça zordur. Bu yol Kur'an'ın ifadesi ile sarp yokuştur. Kişiyi sarp yokuşa gönüllü olarak ve beklentisiz sevk eden şey ise imandır. İşte imanın test edildiği nokta tam da burasıdır: Sarp yokuş...