HZ. MUSA VE HZ. HARUN

Mısır'ın kızgın çölüne hayat veren Nil, o gün sanki daha bir hızlı akıyordu. Kıyıda, dizlerine kadar nehre girmiş kadının gözleri, bu köpüklü bulanık suya takılıp kalmıştı. Sonra kucağındaki çocuğun sevimli, masum yüzüne son kez baktı. Hâkim olamadığı gözyaşları Nil'e karışırken bir taraftan da kendi kendine soruyordu: “Çocuğumu kendi ellerimle bu uçsuz bucaksız koca Nil'e nasıl bırakabilirim!”

Ancak bunu yapmaya mecburdu; çünkü biliyordu ki Firavun'un adamları eğer onu bulurlarsa gözlerini bile kırpmadan öldüreceklerdi. En azından Mısır'a hayat veren Nil, belki biricik ciğerparesine de hayat verirdi. Zira daha önce kendisine şöyle vahyedilmişti: 

وَاَوْحَيْنَٓا اِلٰٓى اُمِّ مُوسٰٓى اَنْ اَرْضِعِيهِ فَاِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَاَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي اِنَّا رَٓادُّوهُ اِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ

“...Onu emzir, başına bir şey gelmesinden korktuğun zaman onu denize (Nil'e) bırak, korkma, üzülme. Çünkü biz onu sana döndüreceğiz ve onu peygamberlerden kılacağız.”¹

Oğlunu, beraberinde getirdiği sandığa yatırdı ve onu şefkatle suya koydu. Onu, gerçek sahibine emanet ediyordu. Evet, bu onu son görüşü değildi. Zira annenin gönlüne bir vahiy, bir ilham hâlinde bu güveni aktaran bizzat Allah Teâlâ idi.²

Artık tarihin kalbi, bu hadiseden bir müddet sonra ve bu hüzünlü sahnenin yaşandığı yerin az ilerisinde, Firavun'un sarayında atmaktaydı. Firavun'un hanımı Âsiye, yalvaran gözlerle eşine bakmakta, bir taraftan da askerlerin getirdiği çocuğu göstererek heyecanla konuşmaktaydı: 

قُرَّةُ عَيْنٍ لِي وَلَكَ لَا تَقْتُلُوهُ عَسَى أَنْ يَنْفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا 

“...Bana da, sana da göz aydınlığı (bir çocuk)! Sakın onu öldürmeyin. Belki bize faydası dokunur, ya da onu evlât ediniriz...”²

Firavun, bir süre önce gördüğü rüyayı hatırladı. Rüyasında Beytü'l-Makdis'te başlayan bir yangının Mısır'a kadar ulaştığını görmüştü. Ancak Mısır'ı ve Mısırlıları yakıp kavuran bu yangın nedense İsrâiloğulları'na dokunmamıştı. Oldukça etkilendiği bu rüyayı hemen falcılara ve sihirbazlara anlatmış, yorumunu sormuştu. Onlara göre rüya, Beytü'l-Makdis tarafından İsrâiloğulları'na mensup bir adamın geleceğine ve Mısır'ın helâkine sebep olacağına işaret ediyordu. Bu yorum üzerine Firavun hemen tedbir almış, İsrâiloğulları'nın yeni doğan bütün oğlan çocuklarının öldürülmesini emretmişti.⁴

O dönemde İsrâiloğulları Mısır'da yaşıyordu. Allah Teâlâ, Mısır kralı Firavun'u ve adamlarını, bol bol bahşettiği zenginlikler, ziynet ve mallar ile imtihan ederken İsrâiloğulları'nı da Firavun ile sınıyordu. Nitekim Yüce Allah, Hz. Peygamber dönemi Yahudilerine, geçmişten ibret almaları için bu olayı şöyle hatırlatıyordu: 

وَاِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُٓوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ اَبْنَٓاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَٓاءَكُمْ وَفِي ذٰلِكُمْ بَلَٓاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ 

“(Ey İsrâiloğulları!) Hani, sizi azabın en kötüsüne uğratan, kadınlarınızı sağ bırakıp, oğullarınızı boğazlayan Firavun ailesinden kurtarmıştık. Bunda, size Rabbinizden (gelen) büyük bir imtihan vardı.”³

Bu, gerçekten ağır bir imtihandı. Fakat adaleti ve hikmeti sınırsız olan Yüce Rahmân, onları bu büyük sıkıntıdan kurtaracak rehberi de yine bu işkence döneminde göndermişti. Bu kurtarıcı, Hz. Musa idi. Erkek çocukların öldürüldüğü günlerde doğan bu İsrâiloğlu⁶ için kurtuluş planını da yine Allah Teâlâ yapmıştı. Bu ilâhî plana göre, annesi Musa'sını Nil'e bırakacak, nehir onu sahile atacak, hem Allah'a hem de Musa'ya düşman olan birisi de onu sahilden alacaktı.⁷

Gerçekten de onu nehir kıyısında Âsiye'nin cariyeleri⁸ buldu. Şüphesiz diğerleri gibi bu İsrâiloğlu'nun da öldürülmesi gerekiyordu. Zira Firavun böyle emir vermişti. Fakat ilâhî takdir bu noktada kalp gözü açık bir hak taraftarına rol veriyordu. Firavun'un hanımı Hz. Âsiye, İsrâiloğulları'na yapılan muamelenin zulüm olduğunu biliyor ama korkusundan bir şey diyemiyordu. Nehir kıyısında bir oğlan çocuk bulunduğunu ve Firavun'a götürüldüğünü haber alınca kendine hâkim olamamış, belki de korku ve tereddüdünü yenerek eşinin huzuruna çıkmıştı.

İşte bu noktada ilâhî takdir, Firavun'un tedbirinin önüne geçmişti. Gördüğü rüyayı ve gereği için aldığı karara rağmen Firavun, sevgili eşinin hatırı için çocuğun canını bağışlamıştı.⁹ Fakat ne o, ne de adamları, “(işin) farkında değildi.” ¹⁰ Merhameti sınırsız Yüce Allah, şüphesiz bir annenin çocuğuna duyduğu sevginin de farkındaydı. Çocuğundan ayrılmanın verdiği hüzünle sabahı zor eden anne, neredeyse onun kendine ait olduğunu açığa vuracaktı. Fakat Allah Teâlâ, inananlardan olsun diye kalbine sabır verip onu kendine bağlamıştı. Yüreği yanan anne, Musa'nın ablasından onu izlemesini istemiş, o da başkaları fark etmeyecek şekilde kardeşini gözetlemişti.¹¹

İlâhî takdir gereği sandıktaki küçük Musa, Firavun'un sarayına alınmıştı. Emzirilmesi için derhâl sütanne arandıysa da Yüce Allah, Musa'nın herhangi bir sütanneyi kabul etmesine engel oldu. İşte tam bu aşamada, Musa'nın ablası, ona içtenlikle bakabilecek bir aile gösterebileceğini Firavun ailesine söyledi. İşaret edilen kişi şüphesiz Musa'nın öz annesiydi. Bu teklif kabul edilmiş ve anne yeniden Musa'sına kavuşmuştu. Gözü aydın olsun, üzülmesin, Allah'ın verdiği sözün gerçekleşeceğini bilsin diye oğlu kendisine iade edilmişti.¹²

Musa bundan sonrasını can düşmanıyla yan yana, ama anne sıcaklığında ve saray imkânlarında yaşayacaktır. Fakat her yerde ve her zaman, 

وَاَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي وَلِتُصْنَعَ عَلٰى عَيْنِي

“...(Ey Musa! Sevilmen) ve benim nezaretimde yetiştirilmen için sana kendimden sevgi verdim.”⁴ diyen ilâhî takdirin gözetimi altındadır ve erginlik çağına yetişip olgunlaşınca da ona ilim ve hikmet verilir.¹⁴ O artık bilgili ve kavrayışı güçlü bir kişidir fakat hâlâ olgunlaşması tamamlanmamıştır.

Bir gün Musa şehirde dolaşırken bir kavgaya şahit olur. İsrâiloğulları'ndan biri, bir Mısırlı ile kavga etmektedir. İsrâiloğlu kendisinden yardım isteyince kavgaya müdahil olan Musa vurduğu bir yumrukla Mısırlının ölümüne sebebiyet verir. Ancak bu kavgada haksız olan İsrâiloğlu'dur. Hemen Allah'tan af diler ve olaydan çıkardığı dersi O'na itiraf eder: 

قَالَ رَبِّ اِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي …﴿16﴾ قَالَ رَبِّ بِمَٓا اَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ اَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ ﴿17﴾

“Rabbim! Doğrusu kendime zulmettim. Beni bağışla... Bana verdiğin nimete andolsun ki artık suçlulara asla yardım etmeyeceğim!”⁵ 

Ancak hadise duyulmuş ve şehrin ileri gelenleri Musa hakkında ölüm kararı almıştır. Bu haber kendisine ulaştığında Musa korku içinde ve etrafı gözetleyerek Mısır'ı terk eder. “رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ” “Rabbim! Beni bu zalim milletten kurtar.”⁶ diye dua ederek Akabe Körfezi'nin doğu kıyılarında uzanan alan içerisindeki Medyen şehrine doğru yola çıkar.

Hz. Musa, Medyen suyuna varınca hayvanlarını sulayan bazı çobanlar görür. Onların gerisinde sıra bekleyen ve hayvanlarının diğerlerine karışmasına engel olmaya çalışan iki kız vardır. Onlara, neden geride durduklarını sorar. Kızlar, “Çobanlar (hayvanlarını) sulamadan biz sulayamayız. Babamız çok yaşlı.” derler. Hz. Musa kızların hayvanlarını sulayıverir. Sonra gölgeye çekilip, 

رَبِّ اِنِّي لِمَٓا اَنْزَلْتَ اِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ

“Rabbim! Doğrusu bana indireceğin her hayra (lütfuna) muhtacım.”⁷ diye dua etmeye başlar. Çünkü hem karnı açtır hem de korku içindedir.

Kızlar, babaları Hz. Şuayb'ın yanına dönünce, bu olayı ve Musa'nın söylediklerini anlatırlar. Musa'nın aç olduğunu anlayan Hz. Şuayb, kızlarından birinden gidip onu çağırmasını ister. Onu çağırmaya giden kız, Musa'nın yanına gelince saygısından yüzünü örter ve “Hayvanlarımızı sulamanın ücretini vermek için babam seni çağırıyor.” der.¹⁸

Musa bu davete icabet eder ve ev sahibine başından geçenleri anlatır. Bunun üzerine ev sahibi Şuayb (as), ona korkmaması gerektiğini, çünkü zalimlerden kurtulduğunu söyler. Bu arada kızlarından biri, “Babacığım, onu ücretle tut. Herhalde ücretle tuttuklarının en hayırlısı, güçlü ve güvenilir olan bu adam olacaktır.” der.¹⁹ 

Hz. Şuayb da, “...Ben, sekiz yıl bana çalışmana karşılık, şu iki kızımdan birisini sana nikâhlamak istiyorum. Eğer sen bunu on yıla tamamlarsan, o da senden olur. Ben seni zora koşmak da istemiyorum. İnşallah beni salih kimselerden bulacaksın.” ²⁰ der. Hz. Musa bu teklifi kabul eder.²¹ Böylece Hz. Musa, kızlarından biri ile evlenmesi ve karnının doyurulması karşılığında sekiz veya on yıl çalışmak üzere Hz. Şuayb ile bir sözleşme yapar.²²

Sonunda süre dolar ve Hz. Musa Medyen'den ayrılır. Uzun süre önce terk etmek zorunda kaldığı Mısır'a doğru yola çıkar. Bu kez yanında ailesi de vardır. Tûr civarına geldiklerinde bir ateş görürler. Hz. Musa, yolu sormak ve ısınmak üzere biraz ateş istemek için o tarafa doğru yürür.²³ Fakat bulduğu, hiç beklemediği bir şeydir. Ve orada farklı bir ses işitir: 

يَا مُوسٰٓى اِنِّي اَنَا۬ اللّٰهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ

“...Ey Musa! Şüphesiz ben, evet, ben âlemlerin Rabbi olan Allah'ım!”⁸

وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِي

“Ben seni kendim için (peygamber olarak) seçtim.”⁹

Demek ki artık vakit gelmiştir. Allah Teâlâ, yeryüzünü dolduran şirke, küfre, adaletsizliğe ve zulme karşı bir kez daha peygamber gönderecektir. Bu kutlu görev için seçilen insan ise Musa'dır.

O zaten buna göre yetiştirilmemiş miydi? İşte peygamberlik alâmeti olan vahiy başlamıştı! Yüce Allah onunla konuşmuş, kendisine peygamber olarak seçildiğini bildirmiş, buna dair mucizeler göstermişti. Rabbi Musa'ya şöyle seslenmişti: 

اَلْقِ عَصَاكَ

“Âsânı (yere) at!”¹⁰ Musa, yere attığı âsânın bir yılana dönüşüp hızlı hızlı hareket ettiğini görünce şaşırdı ve korktu. Dönüp kaçmaya başladı. Bunun üzerine Allah, 

يَا مُوسٰٓى اَقْبِلْ وَلَا تَخَفْ اِنَّكَ مِنَ الْاٰمِنِينَ ﴿31﴾ اُسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَٓاءَ مِنْ غَيْرِ سُٓوءٍ وَاضْمُمْ اِلَيْكَ جَنَاحَكَ مِنَ الرَّهْبِ

“Ey Musa! Gel, korkma! Zira sen emniyette olanlardansın! Elini koynuna sok (alaca hastalığı gibi) bir hastalık sebebiyle olmaksızın bembeyaz bir hâlde çıksın. Korkudan açılan kolunu kendine çek (toparlan)...”¹¹ buyurdu.

Allah Teâlâ daha sonra Hz. Musa'nın bu mucizeleri kimlere karşı kullanacağını da ifade buyurmuştu: 

وَلَقَدْ اَرْسَلْنَا مُوسٰى بِاٰيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ ﴿23﴾ اِلٰى فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَقَارُونَ 

“Andolsun ki biz Musa'yı mucizelerimizle ve apaçık bir delille Firavun'a, Hâmân'a ve Kârûn'a gönderdik...”¹²

Hz. Musa'ya öncelikle Firavun'a gitmesi ve gerektiğinde kendisine verilen mucizelere başvurması emredildi ve şöyle denildi: 

اِذْهَبْ اِلٰى فِرْعَوْنَ اِنَّهُ طَغٰى

“Firavun'a git! Çünkü o, iyice azdı!”¹³

فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَائِهِ

“...İşte bunlar (mucizeler), Firavun ve ileri gelen adamlarına (göstermen için) Rabbin tarafından (sana verilen) iki delildir...”¹⁴

Omuzlarına böyle ağır ama bir o kadar da kutsal bir yük alan Hz. Musa, görevini daha iyi yapabilmek amacıyla Rabbinden yardım dilemişti; göğsüne genişlik, işine kolaylık, dilindeki tutukluğa karşı akıcılık vermesini niyaz etmişti. Ve belki de en önemlisi kendi ailesinden, bilip tanıdığı, güvendiği birini, kardeşi Harun'u yardımcı olarak istemişti.³² Cevap tatmin ediciydi: 

قَدْ اُوتِيتَ سُؤْلَكَ يَا مُوسٰى

“İstediğin sana verildi ey Musa!”¹⁵

Gerçekten de Allah Teâlâ, rahmetinin bir göstergesi olarak Hz. Musa'ya, kardeşi Harun'u ihsan etmiş ve onu da peygamber olarak görevlendirmiştir.³⁴ Bu çerçevede artık Harun (as) da peygamberler içinde sayılır;³⁵ hidayete erdirildiğinden,³⁶ kendisine ilâhî lütuflar verildiğinden³⁷ bahsedilir. Hz. Musa ile birlikte Hz. Harun'a da Allah'a karşı gelmekten sakınanlar için bir ışık ve bir öğüt olarak hak ile bâtılı ayıran bir vahiy bahşedilir.³⁸

Allah Teâlâ, Hz. Musa'ya Hz. Harun dışında başka müjdeler de verir. Bu müjde büyük bir iç huzuru ve yerine getireceği önemli görev konusunda güven ihtiva etmektedir: 

قَالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِاَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ اِلَيْكُمَا بِاٰيَاتِنَا اَنْتُمَا وَمَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغَالِبُونَ 

“Seni kardeşinle destekleyeceğiz ve size öyle bir kudret vereceğiz ki, âyetlerimiz (mucize yardımlarımız) sayesinde onlar size erişemeyecekler. Siz ve size tâbi olanlar üstün geleceksiniz.”¹⁶

قَالَ لَا تَخَافَٓا اِنَّنِي مَعَكُمَٓا اَسْمَعُ وَاَرٰى 

“Korkmayın. Çünkü ben sizinle beraberim; ben işitirim ve görürüm.”¹⁷

Bazı rivayetlerde nakledildiğine göre, 

 كَانَ عَلَى مُوسَى يَوْمَ كَلَّمَهُ رَبُّهُ كِسَاءُ صُوفٍ وَجُبَّةُ صُوفٍ وَكُمَّةُ صُوفٍ وَسَرَاوِيلُ صُوفٍ وَكَانَتْ نَعْلاَهُ مِنْ جِلْدِ حِمَارٍ مَيِّتٍ 

“Rabbi kendisiyle konuştuğu gün, Hz. Musa'nın üzerinde yün bir elbise, yün bir cübbe, başında yünden bir külah ve yünden yapılmış şalvar vardı. Ayakkabıları ölmüş bir eşeğin derisindendi.”¹⁸

Firavun'un huzuruna çıkan Hz. Musa, 

يَا فِرْعَوْنُ اِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ

“Ey Firavun! Şüphesiz ki ben âlemlerin Rabbi tarafından gönderilmiş bir peygamberim.”¹⁹ diyerek söze başlar ve görevinin, 

حَقِيقٌ عَلٰٓى اَنْ لَٓا اَقُولَ عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّ

“Allah hakkında sadece gerçekleri söylemek.”²⁰ olduğuna dikkat çeker. Zaten bütün peygamberlerin temel görevi de bu değil midir?

Nitekim Allah Teâlâ, Tûr'da peygamberlik verdiği gün de Hz. Musa'ya bu hususları hatırlatmış ve muhataplarına bu gerçekleri anlatmasını istemiştir: 

اِنَّنِٓي اَنَا اللّٰهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّٓا اَنَا۬ فَاعْبُدْنِي وَاَقِمِ الصَّلٰوةَ لِذِكْرِي ﴿14﴾ اِنَّ السَّاعَةَ اٰتِيَةٌ اَكَادُ اُخْفِيهَا لِتُجْزٰى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا تَسْعٰى ﴿15﴾ فَلَا يَصُدَّنَّكَ عَنْهَا مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهَا وَاتَّبَعَ هَوٰيهُ فَتَرْدٰى ﴿16﴾

“Şüphe yok ki ben Allah'ım. Benden başka hiçbir ilâh yoktur. O hâlde bana ibadet et ve beni anmak için namaz kıl. Kıyamet mutlaka gelecektir. Herkes işlediğinin karşılığını görsün diye, neredeyse onu gizleyecek (geleceğinden hiç söz etmeyecek)tim. Buna inanmayan ve nefsinin arzusuna uyan kimseler, seni ondan (ona hazırlanmaktan) sakın alıkoymasın, sonra helâk olursun.”²¹

Allah Teâlâ'nın dikkat çektiği bu ilkeler; nefislerin arzularına gem vurmayı, hayatı dünyadan ibaret gören sığ anlayışı değiştirip yerine hak, hukuk, adalet kavramlarını koymayı, atılan her adımı “hesap” düşüncesine göre atmayı gerektirecektir. Fakat yüzyıllardır ilâhlık iddiasıyla kendi dünyasını yönetmeye alışmış bir nesilden gelen Firavun'un, “gerçek” ve “tek” olduğu söylenen bir Allah'ın yönetimi altına girmeyi kabul etmesi düşünülebilir mi?

Firavun hemen Musa'ya dönmüş, onu önce nankörlükle suçlamış, mağlup ve mahcup duruma düşüreceğinden emin bir şekilde gerçekten Allah tarafından gönderildiğine delâlet edecek mucizeler istemiştir. Ancak Allah Teâlâ Musa'yı bu talebe hazırlamıştır. Hz. Musa hemen “beyaz el” ve “âsâ” mucizelerini gösterir. Fakat Firavun onun çok bilgili bir büyücü olduğunu, büyüsü ile o bölgenin halkını yurtlarından çıkarmak istediğini iddia eder.⁴⁵

Firavun, çevresindekilerin teklifi ile Hz. Musa'ya aynı yoldan cevap verebilmek için ülkenin bütün büyücülerini toplar. Musa'nın yalan söylediğini ispatlamak için onu kendi emri altındaki en maharetli sihirbazlar ile yarıştırır. Fakat netice hiç de Firavun'un istediği gibi çıkmaz; Musa'nın âsâsı, sihirbazların göz aldanmasına dayalı olan oyunlarını yutar.

Sonuç dehşet vericidir. İşin büyü olmadığını çok iyi anlayan sihirbazlar, hemen secdeye kapanırlar. Âlemlerin Rabbi olan, Musa ve Harun'un Rabbine iman ederler. Firavun, kendisinden izin almadan Allah'a iman eden bu sihirbazların ellerini ve ayaklarını çaprazlama kestirir, sonra da hepsini astırır.⁴⁶

Gerilim tırmanmış, sıkıntılı günler birbirini kovalamaya başlamıştır. Firavun tekrar İsrâiloğulları'na karşı korkunç bir zulüm ve işkence faaliyeti başlatır.⁴⁷ Bu durum karşısında Hz. Musa, iman edenleri teskin etmekte, 

قَالَ مُوسٰى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللّٰهِ وَاصْبِرُوا اِنَّ الْاَرْضَ لِلّٰهِ۠ يُورِثُهَا مَنْ يَشَٓاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ 

“...Allah'tan yardım isteyin ve sabredin. Şüphesiz yeryüzü Allah'ındır. Ona, kullarından dilediğini mirasçı kılar. (Hayırlı) sonuç Allah'a karşı gelmekten sakınanlarındır.”²² demektedir.

Onlar ise Hz. Musa'ya sitem eder,

قَالُٓوا اُوذِينَا مِنْ قَبْلِ اَنْ تَأْتِيَنَا وَمِنْ بَعْدِ مَا جِئْتَنَا

“Sen bize gelmeden önce de bize işkence edildi, geldikten sonra da. ” derler. Ancak Musa, bir taraftan, 

قَالَ عَسٰى رَبُّكُمْ اَنْ يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الْاَرْضِ فَيَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ

“Umulur ki Rabbiniz düşmanınızı helâk edecek ve sizi bu yerde (Mısır'da) egemen kılıp, nasıl davranacağınıza bakacaktır.”²³

وَقَالَ مُوسٰى يَا قَوْمِ اِنْ كُنْتُمْ اٰمَنْتُمْ بِاللّٰهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُٓوا اِنْ كُنْتُمْ مُسْلِمِينَ 

“Ey kavmim! Eğer siz gerçekten Allah'a iman etmişseniz, eğer O'na teslim olmuş kimseler iseniz, artık sadece O'na tevekkül edin.”²⁴ uyarısında bulunurken, diğer taraftan da, artık hidayetinden umudunu kestiği Firavun ve adamlarını Yüce Allah'a havale eder: 

وَقَالَ مُوسٰى رَبَّنَٓا اِنَّكَ اٰتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَاَهُ زِينَةً وَاَمْوَالًا فِي الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلٰٓى اَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلٰى قُلُوبِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُوا حَتّٰى يَرَوُا الْعَذَابَ الْاَلِيمَ ﴿88﴾

“...Ey Rabbimiz! Gerçekten sen Firavun'a ve onun ileri gelenlerine, dünya hayatında nice ziynet ve mallar verdin. Ey Rabbimiz! Yolundan saptırsınlar diye mi? Ey Rabbimiz! Sen onların mallarını silip süpür ve kalplerine darlık ver; çünkü onlar elem dolu azabı görünceye kadar iman etmezler.”²⁵

Sonunda beklenen müjde gelmiştir ve Allah, elçilerine şöyle seslenir: 

قَالَ قَدْ اُجِيبَتْ دَعْوَتُكُمَا فَاسْتَقِيمَا وَلَا تَتَّبِعَٓانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ 

“Her ikinizin de duası kabul edildi. Öyleyse dürüst olmakta devam edin ve sakın bilmeyenlerin yolunda gitmeyin.”²⁶ Ardından Hz. Musa'ya şu emri verir: 

اَسْرِ بِعِبَادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقًا فِي الْبَحْرِ يَبَسًا لَا تَخَافُ دَرَكًا وَلَا تَخْشٰى

“...Kullarımla birlikte geceleyin yola çık da (size) yetişilmesinden korkmaksızın ve (boğulmaktan) endişe etmeksizin onlara denizde kuru bir yol aç.”²⁷

Hz. Musa ve İsrâiloğulları'nın geceleyin yola çıktığını duyan Firavun, güneş doğarken onların peşine düşer. Hızla yol alan Firavun ordusu çok geçmeden kafileye yetişir. Aralarındaki mesafe hızla kapanmaktadır. İşte bu kez sonlarının geldiğini düşünen İsrâiloğulları, yanıldığını düşündükleri Hz. Musa'ya bakarlar: “Eyvah yakalandık! ”⁵⁴

Ancak Allah'ın Elçisi, ilâhî vaade sonuna kadar güvenmektedir: 

كَلَّا اِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ 

“Hayır! Rabbim şüphesiz benimledir, bana yol gösterecektir.”²⁸ Nitekim onun sabrı ve güveni karşılıksız bırakılmaz; Allah Teâlâ, Hz. Musa'ya şöyle buyurur: 

اِضْرِبْ بِعَصَاكَ الْبَحْرَ

“Âsânla denize vur!”²⁹

Hz. Musa, âsâsını denize vurur vurmaz İsrâiloğulları'nın gözü önünde bir mucize daha gerçekleşir. Deniz, âsânın dokunduğu yerden ikiye ayrılır ve iki tarafı dağ gibi kabarır. Böylece ortada, Allah'ın vaad ettiği gibi, “kuru bir yol” ortaya çıkar. Musa ve beraberindekiler bu “kurtuluş yoluna” girerler. Bir anlık şaşkınlığı üzerinden atan Firavun ve ordusu da onların peşinden büyük bir hızla açılan bu yola girer.

Son İsrâiloğlu karşı kıyıya ayak bastığında, Firavun ve askerleri de denizin ortasındaki bu mucize yola girmiştir.⁵⁷ İşte tam bu anda Allah'ın emriyle ayrılan deniz, yeniden birbirine kavuşur. Artık Hz. Musa ve İsrâiloğulları için yıllardır süren zulüm dev dalgaların altında kalarak sona ermiş, Firavun defteri kapanmıştır.⁵⁸

Ancak İsrâiloğulları kendilerini Firavun'un zulmünden kurtarıp nimetlere boğan Yüce Yaratıcı'yı yine unutacaklardır. Nitekim bunun ilk işaretleri, denizden çıktıktan kısa bir süre sonra görülür. Yol üzerinde, kendilerine ait bazı putlar yapıp bunlara tapan insanlara rastlarlar.

Bu tablo karşısında kavminin dile getirdiği talep, Musa için çok daha çetin bir mücadelenin başladığını gösterir gibidir. Zira İsrâiloğulları, 

يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا اِلٰهًا كَمَا لَهُمْ اٰلِهَةٌ

“...Ey Musa! Onların tanrıları olduğu gibi, sen de bizim için bir tanrı yap!”³⁰ derler. Hz. Musa bu taleplerinden dolayı cahil halkını kınar ve onlara Yüce Allah'ın üstünlüğünü bir kez daha hatırlatır.

Allah Teâlâ, insanların bizzat kendisi tarafından gönderilen ilkelere uymasını istemektedir. Bu yolda çeşitli uyarılarda bulunmak ve insanlara hem dünya hem de âhiret mutluluğunu kazandıracak ilkeleri açıklamak üzere kırk günlüğüne Hz. Musa'yı Tûr'a çağırır. Hz. Musa, yola çıkarken kavmini idare etmesi için yerine kardeşi Hz. Harun'u bırakır.⁶⁰ 

Hz. Musa, Allah ile bizzat konuşmak gibi sadece birkaç peygambere nasip olmuş fevkalâde tecrübeler yaşar. Allah'ı görme isteği kabul edilmemekle birlikte kendisine ilâhî emirler ihtiva eden Tevrat levhaları verilir.⁶¹ Ancak bu esnada Hz. Harun idaresindeki İsrâiloğulları, buzağı şeklinde bir heykel yapıp onu tanrı edinmekle meşguldür.⁶² 

Hz. Musa aldığı emirleri kavmine tebliğ etmek için döndüğünde hiç ummadığı bir manzara ile karşılaşır. Üzgün ve kızgındır: 

بِئْسَمَا خَلَفْتُمُونِي مِنْ بَعْدِي اَعَجِلْتُمْ اَمْرَ رَبِّكُمْ

“Benden sonra arkamdan ne kötü işler yaptınız! Rabbinizin emrini beklemeyip acele mi ettiniz?” Sonra yerine vekil bıraktığı kardeşine dönerek hesap sorar. Hz. Harun, “kavminin kendisini zayıf bulduklarına, neredeyse kendisini öldüreceklerine” işaret edip suçsuz olduğunu söyler. Bunun üzerine Hz. Musa Rabbinin merhametine sığınır, dua edip kendisi ve kardeşi için af diler.³¹

Hz. Musa'nın İsrâiloğulları'na karşı giriştiği mücadele, unutulmaz derslerle ve ibret sahneleriyle dolu uzun bir süreçtir. Allah'ın elçisi olarak o, bu sürecin tamamında hem Yüce Yaratıcı hem de diğer insanlarla ilişkileri düzenleyen temel ilkeleri halkına hatırlatır. Allah Teâlâ Hz. Musa'ya dokuz âyet verdiğini Kur'an'da ifade eder.⁶⁴ Bu âyetlerin/ilkelerin İsrâiloğulları'na özgü olan birkaç tanesi dışında hemen hepsi, Allah tarafından gönderilen bütün peygamberlerin çağrısında da vardır.

Nitekim asırlar sonra Allah Resûlü, Hz. Musa'ya verilen bu dokuz âyetin neler olduğunu soran Yahudilere şöyle cevap verir: 

 لاَ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ شَيْئًا وَلاَ تَسْرِقُوا وَلاَ تَزْنُوا وَلاَ تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِى حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَلاَ تَمْشُوا بِبَرِىءٍ إِلَى ذِى سُلْطَانٍ لِيَقْتُلَهُ وَلاَ تَسْحَرُوا وَلاَ تَأْكُلُوا الرِّبَا وَلاَ تَقْذِفُوا مُحْصَنَةً وَلاَ تُوَلُّوا الْفِرَارَ يَوْمَ الزَّحْفِ وَعَلَيْكُمْ خَاصَّةً الْيَهُودَ أَنْ لاَ تَعْتَدُوا فِى السَّبْتِ 

“Hiçbir şeyi Allah'a ortak koşmayın, hırsızlık etmeyin, zina yapmayın, Allah'ın öldürülmesini haram kıldığı cana haksız yere kıymayın, suçsuz bir kimseyi öldürülmesi için idarecilerin yanına götürmeyin, sihirle uğraşmayın, faiz yemeyin, iffetli bir kadına zina iftirasında bulunmayın, savaş günü cepheden kaçmayın. Ayrıca siz Yahudilere mahsus olmak üzere cumartesi günü yasağını çiğnemeyin.”³²

Bütün hayatı şirk, küfür ve haksızlığa karşı mücadele içinde geçen Hz. Musa ve onun en yakın yardımcısı Hz. Harun, peygamberler tarihine, esaret altındaki bir milleti kurtuluşa ulaştıran ama en büyük sıkıntıyı da yine onlardan çeken Allah dostları olarak geçmiştir. Hz. Musa, hayatının hemen her sahnesi ibretlerle dolu olduğu için hem Allah hem de Resûl-i Ekrem tarafından en sık verilen örneklerdendir ve bu sebeple Kur'an ve hadislerde ismi en çok zikredilen peygamberdir. Allah ile konuşan, her nefeste Rabbini hatırlayan bir tevhid eridir o.

İbn Abbâs, İsrâ gecesinde Hz. Musa ile görüşen Allah Resûlü'nün onu şöyle tasvir ettiğini nakleder: 

مَرَرْتُ لَيْلَةَ أُسْرِىَ بِى عَلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ - عَلَيْهِ السَّلاَمُ - رَجُلٌ آدَمُ طُوَالٌ جَعْدٌ كَأَنَّهُ مِنْ رِجَالِ شَنُوءَةَ

“İsrâ yolculuğuna çıkarıldığım gece İmrân'ın oğlu Musa'ya (as) rastladım. Uzun boylu, esmer bir adamdı. Saçları kıvırcıktı. Şenûeli adamlara benziyordu...”³³ Bir defasında da Peygamber Efendimiz Ezrak vadisinden geçerken şöyle demiştir: 

 كَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى مُوسَى - عَلَيْهِ السَّلاَمُ - هَابِطًا مِنَ الثَّنِيَّةِ وَلَهُ جُؤَارٌ إِلَى اللَّهِ بِالتَّلْبِيَةِ 

“Musa'nın (as), tepeden inerken yüksek sesle Allah'a telbiye getirdiğini görür gibiyim.”³⁴

Hz. Musa'ya ve özellikle de onun Firavun'a karşı verdiği örnek tevhid mücadelesine en büyük saygıyı gösterenler ise Müslümanlar olmuştur. Nitekim Medine'ye geldiğinde Yahudilerin âşûrâ orucu tuttuğunu gören ve bunun sebebini sorunca, “Bugün Allah'ın, Musa'yı ve kavmini kurtarıp Firavun'u ve kavmini (suda) boğduğu büyük bir gündür. Musa şükretmek için bugün oruç tuttu. Biz de (bu nedenle) oruç tutuyoruz.” cevabını alan Allah Resûlü, 

فَنَحْنُ أَحَقُّ وَأَوْلَى بِمُوسَى مِنْكُمْ 

“Biz Musa'ya sizden daha lâyık ve yakınız...”buyurarak âşûrâ orucunu tutmuş, ashâbına da bu orucu tutmalarını emretmiştir.³⁵

Sevgili Peygamberimiz, Hz. Musa'ya ve Hz. Harun'a verdiği değeri her fırsatta vurgulamıştır. Çıktığı bir sefer esnasında yerine vekil bıraktığı Hz. Ali'nin ağladığını gören Allah Resûlü'nün onu teskin etmek için yaptığı benzetmede de yine bu iki ulu peygamber vardır. O gün Hz. Peygamber,

تُخَلِّفُنِي مَعَ الْخَوَالِفِ 

“Beni arkada kalan (kadın ve çocuk)larla mı bırakıyorsun?” diyen Hz. Ali'ye, 

أَوَمَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا النُّبُوَّةَ

“Musa için Harun ne ise benim için sen de o olmak istemez misin? (Tabi ki) peygamberlik sıfatı müstesna!” buyurmuştur.³⁶

Hz. Peygamber'in, utanma duygusunu teşvik için seçtiği örnek hadisenin kahramanı da yine Hz. Musa'dır:

إِنَّ مُوسَى كَانَ رَجُلاً حَيِيًّا

“Şüphesiz Musa, hayâ sahibi bir insan idi.”³⁷

Allah Resûlü, kendi kavminden çektiği sıkıntılar karşısında da Hz. Musa'yı hatırlamakta ve hatırlatmaktadır. Huneyn günü yaptığı ganimet taksiminin ensardan bir zât tarafından adaletsiz bulunduğunu haber alan Hz. Peygamber'in yüzünün rengi değişmiş ve şöyle buyurmuştur: 

رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَى مُوسَى ، لَقَدْ أُوذِىَ بِأَكْثَرَ مِنْ هَذَا فَصَبَرَ 

“Allah'ın rahmeti Musa'nın üzerine olsun! Ona, bundan daha fazla eziyet edilmişti de o sabretmişti.”³⁸

Çeşitli hadislerinde Allah Resûlü, Hz. Musa'nın ümmetinden de söz eder. Meselâ, bir defasında kendisine mahşerin gösterildiğini anlatır ashâbına ve şöyle buyurur: 

عُرِضَتْ عَلَىَّ الْأُمَمُ فَجَعَلَ يَمُرُّ النَّبِىُّ مَعَهُ الرَّجُلُ وَالنَّبِىُّ مَعَهُ الرَّجُلاَنِ ، وَالنَّبِىُّ مَعَهُ الرَّهْطُ ، وَالنَّبِىُّ لَيْسَ مَعَهُ أَحَدٌ ، وَرَأَيْتُ سَوَادًا كَثِيرًا سَدَّ الْأُفُقَ فَرَجَوْتُ أَنْ يَكُونَ أُمَّتِى ، فَقِيلَ هَذَا مُوسَى وَقَوْمُهُ .

“Bana ümmetler gösterildi. (Baktım ki) bir peygamber yanında (kendisine inanan) bir tek adamla, bir peygamber iki adamla, bir başka peygamber yanında bir grupla geçiyor. Bir peygamberin ise yanında kimse yok! Ufku kaplayan büyük bir siyahlık gördüm ve bunun kendi ümmetim olmasını umdum. Denildi ki 'Bu, Musa ve kavmidir.”³⁹

Başka bir hadisinde ise Allah Resûlü, sûrun son üfürülmesinden sonra başını ilk kaldıracak kimsenin kendisi olacağını söyler ve hemen ardından şunu ekler: 

 فَإِذَا أَنَا بِمُوسَى مُتَعَلِّقٌ بِالْعَرْشِ فَلاَ أَدْرِى أَكَذَلِكَ كَانَ أَمْ بَعْدَ النَّفْخَةِ 

“Bir de baktım ki Musa, arşa tutunmuş. O, hep mi öyleydi yoksa sûrun üfürülmesinden sonra mı öyle oldu bilmiyorum!”⁴⁰

Bütün bu vasıflarıyla Hz. Musa ve kardeşi Hz. Harun, dünya yaratıldığı günden beri devam etmekte olan hak ve adalet mücadelesinin iki büyük kahramanı, risâlet zincirinin iki kardeş halkasıdır. Onların Firavun gibi bir güç karşısında sergiledikleri vakur, asil ve sabırlı duruş hayranlık uyandırıcıdır.

Defalarca kendilerine ihanet etmelerine rağmen halklarını Allah'ın dinine davet etmekten usanmayan, gönüllere tevhid inancını yerleştirme uğruna kol kola, omuz omuza gayret gösteren bu iki peygamberin mücadele ettiği bütün semboller, ister aynı surette olsun isterse şekil değiştirsin, günümüzde de mevcuttur.

Dolayısıyla Hz. Musa'nın ve Hz. Harun'un tarihte bırakılarak unutulması yerine, tanınması, hayatlarının her safhası üzerinde düşünülmesi ve örnek alınması gerekmektedir.