Sözün başında şunu belirtmek gerekir ki, öyle ya da böyle herhangi bir dinî faaliyet içinde bulunan kimseleri (din adamlarını[1]) bekleyen enteresan bazı tehlikeler vardır. Bu tehlikelerden birini, Din Adamı’nın insanlıktan soyutlanıp insanüstülüğe soyunması şeklinde ifade edebiliriz.

Bu tehlike, iki temel sebebe dayanmaktadır. Bunlardan biri, dinin muhtevasındaki gizem; diğeri ise öteden beri insanoğlunun bir türlü yakasını kurtaramadığı insanüstü kurtarıcı beklentisidir. Her iki sebep de bu hususta birbirini desteklemektedir.

Tehlikenin, muhatapları bakımından da iki boyutu var. Birincisi, Allah’ın insanlar için örnek olarak seçtiği peygamberlerle ilgili boyut; ikincisi ise, bu peygamberlerin yolundan giden veya o iddiada olan din adamlarının karşılaştığı durumdur. Yazımızın bu bölümünde, din adamlarına örnek teşkil etmesi bakımından peygamberlerin bu tehlike karşısındaki tutumlarından bahsedeceğiz.

İnsanoğlunun, dinî hüviyete sahip kişileri daima olağanüstü meziyet, şekil ve konumda görmek istediğini Kur'an kıssalarından[2] öğreniyoruz. Allah, insanlardaki bu beklentiyi şöyle açıklar: “İnsanlara hidayet (Kur’an) geldikten sonra onların iman etmelerine engel ancak, ‘Allah bir beşeri mi peygamber olarak gönderdi’ demeleri olmuştur.”[3]

İnsanlar, peygamberlerin kendileri gibi insan olmasını azımsayarak(!) onların insanüstü birer varlık olmaları gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Yahut "Ona bir hazine indirilmeli veya yanında bir melek gelmeli değil miydi?"[4] gibi iddialarla içlerindeki insanüstü kurtarıcı beklentilerini dışa vurmuşlardır. Peygamberler ise, ısrarla kendilerinin de muhatapları gibi birer insan olduklarını ve bu beklentinin anlamsızlığını vurgulamışlardır.[5] Allah da, "eğer yeryüzünde (insanlar yerine) gezip dolaşan melekler olsaydı elbette onlara gökten bir melek peygamber indirirdik” demek suretiyle bu konudaki beklentiyi boşa çıkarmıştır. Fakat buna rağmen söz konusu beklenti hep olagelmiş ve ısrarla insanüstü elçiler, kurtarıcılar, peygamberler, mesihler vs. beklenmiştir. Bu beklenti, zamanla din adamları/âlimleri üzerinde bir psikolojik baskıya da dönüşmüştür.

Peygamberlerin, bu baskılar ve beklentiler karşısında dimdik durarak insaniyetlerini muhafaza ve müdafaa ettiklerinde şüphe yok... Onlar Rab’leri tarafından ne verildiyse onu tebliğ etmenin ötesine geçmemişlerdir.[6] İnsanların bu beklentilerini istismar ederek asla dünyevî çıkar devşirmemişlerdir.

Onların insan olma bakımından diğer insanlardan tek farkları vahiy alıyor olmalarıydı.[7] Bu itibarla onlar, Allah’ın uyarılarıyla[8] hatadan, günahtan korunmuşlardır. Kendilerine verilen risalet emanetini canları pahasına muhafaza etmişlerdir. Dolayısıyla bu tür baskıları "ismet" sıfatları ve dirayetleriyle bertaraf etmiş ve tabii insan olmanın gerektirdiği şekilde bir hayat yaşamışlardır.

• Not: Bu kısa mukaddimeden sonra bir sonraki yazımızda asıl meselemiz olan din adamlarının bu tehlike karşısındaki durumlarını ele alacağız.