Bu cümle, ‘Muvâfakât ve İ’tisâm’ gibi eserleri ile ölümsüzleşen Mâlikî mezhebi âlimlerinden İmam Şâtıbî’ye aittir. (Ö. 790/1388).

İmam Şâtibî, görüşlerinden dolayı birçok ithama maruz kalmış olmalı ki, ’İ’tisam’ adlı eserinde kendisine yöneltilen eleştiri ve kulp takmaları anlatmış ve niyetini ortaya koymuştur.

Şöyle der: Benim hâlim, Abdurrahman b. Batta’nın zamanındaki kişilerle olan hâle benzer. 

Abdurrahman bin Batta, kendisini şöyle anlatır: Seferde ve hazarda, Mekke’de, Horosan’da ve başka yerlerde karşılaşıp da görüşü bana yakın olanlar veya uzak olanlar, beni tanıyanlar veya tanımayanlar, aynı görüşte olduklarım veya farklı görüşte olduklarım beni, söyledikleri şeylerde kendilerine mutabaat etmeye, tasdiklemeye, şehadette bulunmaya çağırdılar.

Onların dediklerini tasdikler ve geçerli sayarsam - ki bu zamanın ehli böyle yapar- ’Muvâfık’ kulpu; görüşünden bir harf veya eyleminden birşey üzerinde tereddüt edersem, ‘Muhalif’ kulpu takarlar.

Söz veya eylemlerinden herhangi biri için bu, bize gelen Kitap ve Sünnet'e aykırı dersem, ‘Hâricî’ kulpu takarlar.

Tevhid hakkında bir hadîs okursam, ‘Müşebbihe’ kulpu takarlar.

Rüyetullah hakkında bir şey söylersem, ‘Sâlimî’ kulpu; iman hakkında bir şey söylersem, ‘Mürcie’ kulpu takarlar.

Ameller hakkında bir şey söylersem, ‘Kaderiyye’ kulpu; marifetullah hakkında bir şey söylersem, ‘Kerrâmî’ kulpu takarlar.

Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer hakkında bir şey söylersem, ‘Nâsıbî’ kulpu; Ehl-i beyt'in fazileti hakkında bir şey söylersem, ‘Râfizî’ kulpu takarlar.

Eğer bir âyet veya hadisin tefsiri hakkında ses çıkarmazsam, ‘Zâhirî’ kulpu; o ikisine zâhirinden farklı bir şeyle cevap verirsem, ‘Bâtınî’ kulpu; te’vîlle cevap verirsem, ‘Eş’ârî’ kulpu; zâhirini ve te’vilini inkâr edersem bu sefer de, ‘Mu’tezilî’ kulpu takarlar.

Kıraat gibi sünnetler hakkında bir şey söylersem, ‘Şâfiî’ kulpu, kunût hakkında bir şey söylersem, ‘Hanefî’ kulpu takarlar.

Kur’ân hakkında bir şey söylersem, ‘Hanbelî’ kulpu; önde gelen âlimlerin görüşlerinden tercihe uygun olanı zikredersem -çünkü hükümde ve sözde kayırma yoktur- ‘âlimleri tezkiyede kötü konuşan’ kulpu takarlar.

Bunlardan daha ilginç olanı, aleyhimde okudukları hadislerinden hoşlarına giden isimleri bana kulp olarak takıyorlar.

Bunlardan birine yaransam, diğerlerinin düşmanı olurum. Bunların cemaatine yalakalık yapsam, bu sefer de Allah teâlâyı kızdırmış olurum. Onlar, Allah'tan gelecek bir şeyi benden savamazlar.

Her ne kulp takarlarsa taksınlar, Kitap ve Sünnet'e sımsıkı sarılacağım. Ben, kendisinden başka ilah olmayan, bağışlayan ve acıyan Allah’ın mağfiretini talep ediyorum.

Netice: Dün, bugün, yarın... Değişmeyen ve değişmeyecek olan tekelci kadîm hastalık bu!

Bunca mahalle baskısına rağmen devamlı surette fikir üretiminin olması şaşılacak bir durumdur. Vesselam..

(Şâtıbî, el-İ’tisâm, s. 19; Trc: NÇ)