MADDİ VE MANEVİ TEMİZLİK[1]

I-KONUNUN PLANI

A- Temizlik Kavramı

1-Maddi Temizlik

2-Manevi Temizlik

B- İslam’da Temizliğin Önemi

1-Kur’an-ı Kerimde Temizlik

2-Hadis-i Şeriflerde Temizlik

C- İbadetler ve Temizlik

1-Maddi Temizlik(Necasetten Taharet)

2-Hükmi Temizlik(Hadesten Taharet)

D- Temizliğin Gündelik ve Sosyal Hayattaki Önemi

1-Mekan Temizliği (Ev-İşyeri-Sokak)

2-Kılık Kıyafet Temizliği

3-Bedeni Temizlik

4-Gönül Temizliği (Kibir,riya,haset,buğz,gıybet,iftira…vs’den arınma)

E- Temizlik Medeniyetin Göstergesidir

II-KONUNUN AÇILIMI VE İŞLENİŞİ

Konuya temizlik kavramı hakkında bilgi verilerek başlanır. İlgili ayet ve hadisler ışığında konuya giriş yapılır. Maddi ve manevi temizliğin dini açıdan önemi ve bir birinin tamamlayıcısı olduğu vurgulanır. Temizliğin genel sağlık ve hijyen açısından önemine değinilerek, ayet ve hadislerle konunun açılımı yapılır. Kişinin kötü tutum ve davranışlardan da temizlenmesinin önemine değinilerek, manevi temizliğin toplum huzur ve barışına katkısı ve ahlakın güzelleşmesindeki önemi anlatılır.

III-KONUNUN ÖZET SUNUMU

Temizlik, kişinin maddi ve manevi kirlerden arınması, iç ve dış dünyasının temiz olması demektir. Dinimizde temizlik, bir kısım ibadetlerin şartı olduğu gibi, sağlıklı yaşamanın da bir gereğidir. Allah sevgisini kazanmaya vesiledir. Kur’an-ı Kerim’de, konumuzla ilgili olarak, “Şüphesiz Allah, Tövbe edenleri ve temizlenenleri sever”[2] buyrulmuş; Hadis-i Şerifte de, temizliğin imanın yarısı olduğu ifade edilerek, İslam dininin temizliğe verdiği önem belirtilmiştir. Temizlik, maddi ve manevi temizlik şeklinde iki kısımda ele alınır.

İslâm, bütün beşerî sistemler ve diğer dinî nizamlar arasında temizliğe en çok yer veren bir dindir. Bütün ibadetler ve her çeşit dinî hayat temizlik üzerine kurulur. Hadis ve Fıkıh kitapları önce temizlik bahisleriyle başlar. İslam'ın yarısı temizlik kabul edilir.

Temizlik, gerek maddî gerek manevî olsun bir müslümanın mutlaka riayet etmesi gereken bir husustur. Hz. Peygamber (s.a.v) "Namazın anahtarı temizliktir" gibi beyanlarıyla temizlik olmadan dînî hayatın, dindarlığın mümkün olamayacağını mü'minlerin vicdanına yerleştirmeye çalışmıştır. Bu durumda maddî manevî bütün amellerin makbul ve muteber olması temizliğin varlığına bağlanmıştır. Nitekim hadiste: "Temizlik olmayınca namaz kabul edilmez" denmektedir.

Aslında kabul edilmesi için koşulan temizlik şartı namaza has değildir. Allah için yapılan her bir şeyin kabul edilmesi, onun temiz olmasına bağlıdır. İbadet riya ile kirlenirse makbul değildir. Sadaka, zekât meşru yoldan kazanılmış helâl maldan değilse aynı şekilde makbul değildir. Yenip içilen şeyler, alınan gıdalar temiz değilse yapılan duaların, edilen ibadetlerin makbul olmadığı bilinmelidir. Şu halde kişi, Allah'a layık olabilmek için pek çok yönlerden, maddeten ve mânen temiz olmak zorundadır.

IV-KONU İŞLENİRKEN BAŞVURULABİLECEK BAZI AYETLER

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ وَإِن كُنتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُواْ وَإِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مَّنكُم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُم مِّنْهُ مَا يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ وَلَـكِن يُرِيدُ لِيُطَهَّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

“Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp iseniz iyice yıkanarak temizlenin. Hasta olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz abdest bozmaktan (def-i hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. Onunla yüzlerinizi ve ellerinizi meshedin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz”[3]

وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ

“Elbiseni temiz tut”[4]

فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ

"Orada (Mescid-i Kuba'da) günahlardan ve pisliklerden temizlenmeyi seven adamlar vardır. Allah da böyle çok temizlenenleri sever"[5]

Konu ile ilgili faydalanılabilecek diğer bazı ayetler: Enfâl, 11 -Bakara, 2/72, 168, 264, 222 -Müddessir 4. Fâtır, 10 -Mâide, 5/87-88. Hucurat 49/12

IV-KONU İŞLENİRKEN BAŞVURULABİLECEK BAZI HADİSLER

عَنْ أنَسِ بْنِ مَالِكٍ؛ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ ﺼﻠﻌﻡ يَقُولُ: »ﻻَ ﺘَقْبَلُ ﺼﻼََةً بِغَيْرِ طُهُورٍ، وََ صَدَقَةً مِنْ غُلُولٍ

Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Allah temizlik olmayan namazı kabul etmez, hıyanetle kazanılan paradan verilen sadakayı da kabul etmez."[6]

قالَ رَسُولُ اللّهِ ﺼﻠﻌﻡ، الْفِطْرَةُ خَمْسٌ الخِتَانُ، وا“سْتِحْدَادُ، وَقَصُّ الشَّارِبِ، وَتَقْلِيمُ اﻻظفَارِ، وَنَتْفُ اﻻبْطِ

Resûlullah (s.a.v) buyurdular ki: "Fıtrat beştir: Sünnet olmak, etek tıraşı olmak, bıyığı kesmek, tırnakları kesmek, koltuk altını yolmak."[7]

رأى النّبىُّ ﺼﻠﻌﻡ رَﺟﹸﻸ شَعْثاً قَدْ تَفَرَّقَ شَعْرُهُ. فقَالَ: أمَاﻜﺎن وَجَدَ هذَا مَا يُسَكِّنُ بِهِ شَعْرَهُ؟ وَرَأى آخَرَ عَلَيْهِ ثِيَابٌ وَسِخَةٌ فقالَ: أمَا كانَ هذَا يَجِدُ مَاﺀ يَغْسِلُ بِهِ ثَوْبَهُ

Resûlullah (s.a.v) bir adam gördü, saçları darmadağınıktı."Bu adam saçlarını düzeltip tertibe sokacak bir şeyi bulamadı mı?" diye memnuniyetsizlik izhâr etti. Derken, o sırada bir diğer adam gördü, bunun da üstü başı kirliydi. Bunun hakkında da: "Şu adam elbisesini yıkayacak bir su bulamıyor mu?" diye söylendi."[8]

فقَالَ: بَرَكَةُ الطَّعَامِ الْوُضُوءُ قَبْلَهُ وَالْوُضُوءُ بَعْدَهُ

Resûlullah (s.a.v): "Yemeğin bereketi yemekten önce ve sonraki yıkamalardadır" buyurdular." [9]

أنَّ رَسُولَ اللّهِ ﺼﻠﻌﻡ قَالَ:. َ السِّوَاكَ مِطْهَرَةٌ لِلْفَم  مرضاﺓللرب  

"Misvak ağzı temizler, Rabbi hoşnud eder"[10]

IV-YARARLANILABİLECEK KAYNAKLAR

İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları

Diyanet İslam İlmihali

İslam İlmihali (TDV 2 Cilt)

Ebu Davut, Libas 25;  Buharî, Cumu'a 8; Müslim, Tahare; 42, Muslim, Taharet 1

Yard.Doç.Dr.Hüseyin Çelik Temizlik Doğadan Gelir,TDV Yayınları Ankara 1995