RAMAZAN AYI VE GÜNAHLARDAN ARINMA

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ:

     “Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.” (BAKARA SURESİ – 183. AYET)

     Ramazan kelimesi, Arapça “RAMİZA” sözcüğünden alınmıştır. Bir kimsenin şiddetli sıcaktan dolayı içi yandığında (hararetlendiğinde) “RAMİZA’S-SÂİMÜ” denilir. “RAMAZ”, güneşin hararetinin şiddetinden taşların son derece ısınması ve yanmasıdır. Kızgın yere de “RAMZÂ’ denir. “RAMAZAN”, yanmak anlamına gelen “RAMİZA” fiilinin mastarıdır yani, kızgın yerde yalın ayak yürünmesi neticesinde ayağın yanması demektir. Ramazan kelimesinin başına “ŞEHR (AY)” sözcüğü eklenerek “ŞEHRÜ RAMAZAN” bu mübarek aya özel isim yapılmıştır. Çünkü bu mübarek ayda açlık ve susuzluk hararetinden dolayı ıstırap çekilir yahut orucun harareti ile günahlar yakılır.

     Dilimizde oruç demek olan “SIYÂM”, sözlükte nefsi meylettiği şeylerden alıkoymak, kendini tutmaktır. Terim olarak orucun anlamı, ehliyetli bir insanın nefsin en büyük istekleri olan yeme, içme ve cinsel ilişki gibi bilinen zaruri ihtiyaçlardan sabahın başlangıcından güneşin batışına kadar ibadet niyeti ile kendini alıkoyması yani uzaklaştırmasıdır.

     Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere Ramazan ayının, günahlardan temizlenme, günahlardan uzaklaşma ve günahları yakıp yok etme gibi gayeler taşıdığı görülür. Demek ki, Ramazan ayında orucun farz kılınmasının sebebi, nefsi kötülüklerden korumak ve terbiye etmektir. Bu çerçevede Ramazan orucunun ayet ve hadislerde açıklanan önemli hikmetlerini şöyle özetleyebiliriz:

1-) GÜNAHLARDAN KORUNMA

    Ramazan orucunun farz olmasındaki en önemli hikmetlerden biri de günahlardan korunmayı ve uzaklaşmayı sağlamaktır. Bu konuda şöyle Allah şöyle buyuruyor:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ:

     “Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki takvaya erersiniz (korunursunuz).”  (BAKARA SURESİ – 183. AYET)

     Merhum Hamdi Yazır, “Umulur ki, takvaya erersiniz (korunursunuz)” cümlesini, şöyle yorumlar:

     “Oruç sayesinde nefsinize ve şehvetlerinize hâkim olma alışkanlığını elde ederek günahlardan, tehlikelerden sakınıp takva mertebesine erebilesiniz. Çünkü oruç, şehveti kırar, nefsin heveslerini mağlup eder. Azgınlıktan, kötülükten men eder. Dünyanın adî lezzetlerini, makam ve yükselme davalarını küçük gösterir. Hayatın lezzetini tattırır, kalbin Allah’a bağlılığını artırır, ona bir meleklik zevki ve saflığı bağışlar.”

     Oruç, kişiyi kötülüklerden arındırır. Nefsin arzularına karşı bir kalkan görevini yapar. Hz. Peygamber (SAV) bu konuda şöyle buyurur:

     “Oruç bir kalkandır. Sizden biriniz oruç tutuğu gün kötü söz söylemesin ve bağırıp çağırarak huzursuzluk çıkarmasın. Şayet kendisine birisi söver yahut onunla kavga ederse “ben oruçluyum.” desin.”

     Hadiste açıkça ifade edildiği gibi oruç, kavga, dövüş, sövme, kötü söz söyleme ve huzursuzluk çıkarmak gibi toplum düzenini bozan olumsuzluklara karşı bir kalkan görevini üstlenmekte ve toplumu kirleten günahların önüne geçmektedir. Oruç tutan kimseler; nefislerine hâkim olur. Tutmayanlar ise nefsanî arzularının peşine takılıp gider, günah batağına saplanıp kalırlar. Oruç, haset, fesat, hile, fitne gibi çirkin fiillerden uzaklaşmayı sağlar. Başkalarının malına, namusuna şeref ve haysiyetine tecavüzden alıkoyar.

     Oruç, gerek fert ve gerekse toplum açısında, büyük bir nefis terbiyesini içerir. Oruç, önce bireyin inancını, ahlâkını, düşüncesini ve niyetini arındırır. İslâm’da önce ferdin kendini düzeltmesi esastır. Fertler düzelmeden toplumda düzelme ve iyileşme beklenemez. Oruç, önce ferdi günahlardan uzaklaştırarak temiz bir toplum oluşturmaktadır. Yılda bir ay farz kılınan oruç, senelik bir muhasebenin yapılmasını temin eder. Müslüman toplum, bir önceki Ramazan ayı ile içinde bulunduğu Ramazan ayı arasında manevî kazancının bilânçosunu çıkarma fırsatını bulmakta, günahlarını esaslı bir şekilde sorgulama imkânını bulmakta, tevbesini yineleme cihetine gitmekte, oruç ibadeti ile maddî ve manevî temizlenmesini gözden geçirmektedir.

     Hz. Peygamber (SAV) şöyle buyurur:

     “Büyük günahlardan kaçınıldığı takdirde, iki ramazan aralarındaki (işlenen küçük) günahlara kefarettir.”

     Oruç tutan kimse, küçük günah işlememişse, bu durumda tutuğu oruç, sevabını artırır ve derecesini yükseltir. Orucun amacı da budur. İslâm’ın emrettiği ibadetlerin maksadı da günahlardan uzak bir toplum meydana getirmektir. Bu sebeple oruç, bu toplumun maddî ve manevî temizlik adına önemli bir teminatıdır. Zira günahlardan arınmayan bir toplumun, maddî açıdan yükselmesi, insanlık adına refah ve istikrar getirmemiştir. Öncelikle manevî yükselişle insanlık yücelmiş ve insan olmanın onurunu yaşamıştır. Bütün peygamberlerin tebliğ ve irşat ekseninde yürüttükleri mücadelenin temel amacı da budur.

2-) ORUÇ ALLAH RIZASINA ULAŞTIRIR

     Çeşitli hikmet ve yararlarının bulunması, oruç ibadetinin farz olmasının asıl sebebi değildir. Oruç ibadetinin farz olmasının asıl sebebi, Allah’ın emrine teslimiyet ve O’nun rızasına ulaşmaktır. Orucun ahlâkî ve sosyal faydalarından önce, onun teslimiyet ve rıza boyutunu düşünmek gerekir.

     Oruç, Allah Teâlâ emrettiği için tutulur. Kulluğun temel ilkesi şudur:

سَمِعْنَاوَأَطَعْنَا:

     “İşittik, itaat ettik.”  (BAKARA SURESİ – 285. AYET)

     İtaat ve bağlılık önce gelir. Hikmet ve yararlar ise bu teslimiyet ile kendini göstermeye başlar. Kısa bir ifade ile kul, kendisine emredilen bir ibadeti, hikmet ve faydasından dolayı değil, Allah emrettiği için yerine getirir.

     Şu kutsî hadis, oruç ibadetinde Allah rızasının temel teşkil ettiğini göstermektedir:

     “Oruç, benim içindir. Onun mükâfatını ancak ben veririm. Kulum, nefsanî arzularını ve yemesini benim rızam için terk eder.”

     Oruç tutan kimse, tayin edilen zaman diliminde sadece Allah rızası için yememekte, içmemekte ve kendisi için mubah olan nefsanî isteklerini terk etmektedir. Oruç; nefsin vesvesesine ve aldatmasına karşılık en büyük korunma vasıtasıdır. Nefis oruçla terbiye edilir ve kontrol altına alınır. Oruç, bir sabır işidir. Oruçta gösterilen sabır sayesinde kişinin, Allah’a olan bağlılığı ve dindeki samimiyeti artar. Orucun kazandırdığı feyiz ve ilhamla kul, Allah’ın rızasını elde eder. Ramazan ikliminde ve oruç kulvarında koşan mümin, yana yana, pişe pişe Allah’a teslimiyetini gösterir ve O’nun rızasına ulaşmak için gayret sarf eder.

3-) ORUÇ BİR ŞÜKRAN İFADESİDİR

     Kur’an-ı Kerim, Ramazan ayının en faziletli gecesi olan kadir gecesinde dünya semasına, Beyt-i Mamur’a bir defada indirilmiş, sonra yirmi üç senede azar azar, parça parça Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV)’e vahyedilmiştir.

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ:

     “Yaratan rabbinin adıyla oku.”  (ALAK SURESİ – 1. AYET)

     Ayetinin inişi Ramazan-ı Şerifin Kadir gecesine tesadüf etmiştir. Kur’an-ı Kerim’de bu mübarek aydan başka Allah’ın övgüsüne mazhar olarak ismi açıkça söylenen bir ay yoktur.

     Ramazan ayının şöhreti ve ayların sultanı olması, bütün insanlığa bir hidayet rehberi ve nur kaynağı olan Kur’an’ın inişine başlangıç olmasındandır.

     Allah Teâlâ’nın ihsan ettiği nimetlerin başında vahiy nimeti gelmektedir. Bu anlamda Kur’an-ı Kerim, bütün insanlık ve özellikle bu ümmet için büyük bir nimet ve şereftir. Allah Teâlâ’nın kelâmının elimizde ve aramızda canlı bir şahit olarak bulunması, tarifi mümkün olmayan yüce bir nimet ve şükredilmesi gereken büyük bir lütuftur. Böyle eşsiz bir nimete sahip olmanın karşılığında Rabbimiz, bizden oruç tutmamızı emretmiştir. Bu izaha göre düşünüldüğünde Ramazan ayına, Kur’an’ın inişini belgeleyen şükür ayıdır, denilebilir.

     Kur’an’ın indirildiği Ramazan ayında yapılması gereken en önemli faaliyet, Kur’an’ın anlaşılması için gayret gösterilmesidir. Ramazan ayının, Kur’an’ı anlama ayına dönüştürülmesi, bütün Ümmet-i Muhammed için büyük bir dirilişin başlangıcı olabilir. Çünkü Kur’an, insanlara açıklanması ve üzerinde düşünülmesi için gönderilmiştir. Kur’an bu gerçeği şöyle ifade eder:

بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ:

     “Apaçık mucizeler ve kitaplarla (gönderildiler). İnsanlara, kendilerine indirileni açıklaman için ve düşünüp anlasınlar diye sana da bu Kur’an’ı indirdik.”  (NAHL SURESİ – 44. AYET)

     Kur’an, insanların hayatına yön vermek için indirilmiştir. Allah şöyle buyuruyor:

إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللّهُ وَلاَ تَكُن لِّلْخَآئِنِينَ خَصِيماً:

     “Allah’ın sana gösterdiği şekilde insanlar arasında hükmedesin diye sana Kitab’ı hak ile indirdik; hainlerden taraf olma!”  (NİSA SURESİ – 105. AYET)

     Kur’an’ın, insanlar arasında hüküm ve hakem kitabı olması, ancak onun anlaşılmasına, araştırılmasına ve ilkelerinin hayata hâkim olmasına bağlıdır. Ramazan ayının bu düşünce ile ihya edilmesi, müminlerin ve insanlığın önünü açacak ve yolunu aydınlatacaktır.

KAYNAK : DİYANET AYLIK DERGİ     EKİM - 2005